Thường ai cũng thấy tựa đề trên hàm chứa một mâu thuẫn tự bản chât. Tự do và định mênh không thể nào dung hợp. Nhưng tại sao nhìn tự do như một định mệnh ?
 
 Có nhiều mâu thuẫn vẫn tồn tại bên nhau như bóng với hình. Tự do tuyệt đôi không thể tìm được trong hoàn cảnh hiện tại. Nhưng con người vẫn luôn cảm thấy mình có tự do và vẫn mơ về tự do tuyệt đối đó. Nếu không có tự do, con người không còn trách nhiệm. Luân lý cũng biến mất. Tự do thực là một cám dỗ nguy hiểm, nhưng cũng là một cơ hội lớn để con người xác định căn tính và đánh dấu mức trưởng thành nhân cách. Đúng là một trò chơi đòi hỏi nhiều thông minh và can đảm.
 
 TRÒ CHƠI HAY TRỜI CHO
 
 Chúng ta không được hỏi ý kiến trước khi sinh ra. Do đó sự hiện hữu của mình mới đây những giới hạn. Tự do gần như một mộng tưởng. Sinh ra đời cũng như nhảy vào một cuộc chơi, giữa bao lựa chọn. Cuộc đời như một trò chơi. Tất cả các bàn cờ đã bày sẵn. Dĩ nhiên cuộc chơi rất nhiều và phức tạp. Nhiều người tưởng mình có thể đứng ngoài cuộc. Nhưng ngay cả những người sống cô đơn nhất, cũng đang chơi một trò chơi lớn bằng cả cuộc đời mình. Người ta có quyền lựa chọn và phải chịu trách nhiệm về lựa chọn đó. Lựa chọn nào cũng phải trả giá.
 
 Hãy xem người con thứ trong Tin Mững Luca 15:11-32 đã trả giá thế nào. Sống với cha mãi, anh cũng chán ngán với những tập tục năng nề. Anh không thể sống thoải mái theo ước vọng tuổi trẻ. Anh mơ một khung trời tự do. Anh sẽ vùng vẫy thỏa tình. Không bị lệ thuộc bất cứ khuôn sáo nào. Hoàn toàn sống theo sở thích.
 
 Nhưng thử hỏi lúc đó anh có hoàn toàn tự do không ? Dĩ nhiên tiền bạc đã đem lại cho anh những trận cười thâu đêm suốt sáng. Anh tung mình vào cuộc chơi với những hạng người nào ? Những tương quan ngang dọc trong cuộc chơi đó chẳng lẽ không chi phối con người anh sao ? Nếu nhà cha anh là một sân chơi, thì nơi đàng điếm cũng là một sân chơi. Khác nhau ở chỗ, sân nào giúp anh phát triển tinh thần và thể xác, sân nào tạo ra những tai nạn nguy hiểm, đưa anh tới một định mệnh tàn khốc.
 
 Sân chơi nào cũng cần luật lệ. Luật lệ cũng chỉ là một phương tiện đạt tới mục đích. Điều quan trọng là nhận định cho đúng bản chất, tác dụng và hiệu lực của luật lệ thôi. Không phải luật lệ nào cũng giết chết tự do. Chẳng hạn người nhạc sĩ sáng tác giữa một rừng luật. Luật âm nhạc không trói chặt tâm hồn nghệ sĩ của anh. Trái lại càng giúp anh khám phá muôn vàn kỳ diệu trong thế giới âm thanh.
 
 Cuộc đời có nhiều sân chơi khác nhau. Mỗi sân chơi có luật riêng. Thử tưởng tượng không luật lệ, sân chơi sẽ hỗn loạn và nhàm chán chừng nào. Anh đã lựa chọn một sân chơi thoát ngoài vòng kiêm tỏa của thân phụ. Anh muốn sống hoàn toàn đoạn tuyệt với quá khứ. Anh không cần đến tình thương của ông nữa. Anh tin tưởng tuyệt đối vào sức mạnh đồng tiền. Đồng tiền có thễ thay thế hay đúng hơn tạo nên tình yêu. Nói khác, anh mơ tưởng đến một thiên đàng hạ giới.
 
 Nhưng thực tế phũ phàng. Cuộc đời không buông tha anh. Trong cơn đói khát, anh thấy mình bị tước đoạt tất cả. Anh không còn phải là anh giữa bao cơn gào thét của bản năng căn bản nhất. Phẩm giá anh xuống thấp nhất, ngang với loài heo. Anh đang trả giá cho lựa chọn của anh. Hạnh phúc ngày xưa trở thành một giấc mơ hầu như không thể thực hiện. Anh mơ về thời vàng son khi còn sống êm ấm dưới mái gia đình. Nhớ ngày xưa còn bé thênh thang những bước chân chim. Lớn lên anh vui chơi với bạn bè. Bao nhiêu dự phóng tuổi trẻ đã được thực hiện. Anh không thiếu một trợ lực tinh thần và vật chất nào. Cha luôn ở bên cạnh. Anh vẫn có tự do mà anh không biết. Tự do không phải là một thứ cây mọc ở trên mây.
 
 Bước chân phiêu bạt chỉ dừng lại khi giấc mơ tuổi trẻ trở thành thực tế phũ phàng. Anh mất tất cả những trợ lực cần thiết cho cuộc sống. Anh muốn và thực sự quay đầu trở về nhà cha. Bây giờ anh chẳng dám mơ một thứ tự do lãng mạn nữa. Địa vị làm con cao sang quá, anh không dám mơ tới. Cao lắm anh chỉ mong đóng vai gia nhân, vì làm gia nhân anh không lo chết đói.
 
 Nhưng thực tế khác xa với mộng tưởng. Nếu thực tế chua chát của cuộc đời đã dạy anh những bài học đích đáng, thì thực tế của tình cha bao dung đã kéo anh về với bầu khí tự do của gia đình. Tình yêu không phải là một trò chơi, nhưng là một của Trời cho con người. Tự do không thể kiếm thấy ngoài tình yêu. Lý do không tình yêu, mọi sự xáo trộn. Hoàn cảnh ngặt nghèo khiến anh không thực hiện nổi giấc mơ nhỏ bé tầm thường nhất. Vì anh không thể kiếm thấy tình yêu nơi môi trường đàng điếm, một nơi chỉ sống dựa trên tiền bạc, thủ đoạn.
 
 Bởi thế như mọi thực tại trần gian khác, tự do cũng có giới hạn. Đúng hơn, cũng như tình yêu, tự do phải được thực hiện trong một hoàn cảnh nhất định. Không thể có thứ tự do vô điều kiện. Không hội đủ điều kiện, không thể hưởng được không khí tự do. Tự do không thể có một chiều kích khác biệt với những thực tại chung quanh. Thực tế tự do cũng chỉ là một đặc tính của con người. Tự do không thể có chiều kích tuyệt đối trong một cõi tương đối như trần gian. Mặt trái của tự do là trách nhiệm. Nếu tự do có nghĩa muốn làm gì thì làm, chúng ta sẽ lâm vào ngõ bí của một định mệnh khắc nghiệt, không lối thoát. Chỉ có một lối thoát duy nhất, đó là Đức Giêsu Kitô. Thật vậy, Thánh Phaolô quả quyết : "Chính vì để chúng ta được tự do mà Chúa Kitô đã chết vì chúng ta" (Gl 5:1).
 
 LỐI THOÁT KHỎI ĐỊNH MỆNH
 
 Con người dù mạnh tới đâu cũng phải dừng lại trước sức mạnh tử thần, vì họ chỉ "giết được thân xác mà không giết được linh hồn" (Mt 10:28). Ngày xưa vua Gia Long tưởng quyền hành bao trùm cả cõi âm ty, nên dã lấy sọ Quang Trung bỏ vào nhà vệ sinh. Lối trả thù ti tiện đó càng làm mọi người phỉ nhổ, chứ không chứng tỏ chút uy quyền nào. Càng tìm cách biểu dương quyền lực, nhà vua càng trở thành bất lực. Thiên Chúa rất khác. Để trả oán cho những người đã không sống đúng với sứ mạng và ơn gọi của mình, Người "có thể tiêu diệt cả hồn lẫn xác trong hỏa ngục" (Mt 10:28). Thật vô cùng khủng khiếp, quyền uy Thiên Chúa bao trùm cả đời này lẫn đời sau.
 
 Quyền sinh tử nằm trong tay Thượng đế. Thực tế ít ai ý thức được quyền bính vô cùng lớn lao đó. Thiên Chúa ẩn mình và vô cùng kiên nhẫn. Thiên Chúa quan phòng tất cả vạn vật trong thượng trí và tình thương. Chỉ khi nào gặp biến cố phi thường, con người mới biết run sợ trước Đấng Hóa Công. Người ít khi dùng quyền để đe dọa con người. Trái lại, thực tế Người dùng quyền bính để bảo vệ, xây dựng và cứu giúp hơn là phá đổ.
 
 Thiên Chúa quan tâm đến con người vì con người là một giá trị siêu việt, một kiệt tác do thượng trí và tình yêu Người dựng nên. Chính vì yêu thương, Thiên Chúa đã mạc khải tất cả cho con người nơi Người Con Chí Ai. Lời Mạc khải đó chính là Đức Giêsu Kitô, Đấng đã đến kêu gọi con người hợp tác trong việc loan báo Tin Mừng cứu độ cho muôn dân.
 
 Lời mời gọi đó hoàn toàn tự do. Khi chấp nhận lời mời gọi ấy, con người sẽ nghiệm thấy Thiên Chúa thực sự dễ thương. Người là Cha nhân ái, luôn chăm sóc đến từng người. Chúa Giêsu nói rõ : "Hai con chim sẻ chỉ bán được một xu phải không ? Thế mà không một con nào rơi xuống đất ngoài ý của Cha anh em . . . Vậy anh em đừng sợ, anh em còn quý giá hơn muôn vàn chim sẻ." (Mt 10:29-31) Nếu đối với mọi người, Chúa còn chăm lo đến thế, thì đối với ai được Chúa sai đi làm chứng và rao giảng Tin Mừng, Người sẽ đối xử thế nào ? Họ đã dám công bố lời Chúa bất chấp mọi gươm giáo, đã lấy thân cản lối bạo lực để ánh sáng Tin Mững chiếu soi khắp cõi, thì Đức Kitô cũng sẽ đem thân che chở họ trước vẻ uy nghiêm vô cùng của Thiên Chúa trong ngày phán xét.
 
 Nói khác, họ đã tìm được một lối thoát khỏi định mệnh khắc nghiệt, vì Đức Kitô đã hứa : "Phàm ai tuyên bố nhận Thày trước mặt thiên hạ, thì Thày cũng sẽ tuyên bố nhận người ấy trước mặt Cha Thày, Đấng ngự trên trời" (Mt 10:32). Được Đức Kitô bao che trước nhan Chúa Cha, tức được một bảo đảm, một chỗ dựa vững chắc nhất. Dù quá khứ có nặng nề tới mấy, nghe lời bảo đảm ấy, tự nhiên ta thấy an tâm. Dù Cha có là Đấng Chí Công, chúng ta cũng không lo sợ. Dưới ánh mắt Người,không có gì đẹp bằng dung nhan Con Chí Ai. Nhìn thấy Người Con duy nhất đó, Chúa Cha sẽ quên hết mọi ưu phiền do tội lỗi loài người gây nên.
 
 Có người cha nào dễ thương hơn Thiên Chúa ? Người chăm lo đến mỗi người chúng ta, đến nỗi "ngay sợi tóc trên đầu anh em, Người cũng đếm cả rồi" (Mt 10:30). Người vạch ra cho ta một lối thoát khỏi định mệnh. Đúng là dáng điệu của một người cha. Chúa khuyến khich chúng ta can đảm ngẩng đầu lên, cương quyết không chịu khuất phục trước cường quyền. Bạo lực ép buộc con người làm những chuyện tồi bại, hèn nhát, phản lương tâm, luân lý. Thực tế họ chỉ giết được thân xác, hoàn toàn bó tay trước sức mạnh tinh thần. Nhưng con người đâu phải chỉ là thân xác. Bạo lực không thể khống chế sức mạnh tinh thần.
 
 Cha chúng ta chỉ cho chúng ta một lối thoát. Lối thoát đó chính là can trường rao giảng Tin Mừng và làm chứng cho Chúa trong cuộc sống hằng ngày. Khi thoát khỏi nanh vuốt tử thần, vào sống trong nhà Chúa, chúng ta sẽ được thừa hưởng tất cả bầu khí tự do và hân hoan của con cái Chúa, vì "Nước Chúa là sự công chính, bình an và hoan lạc trong Thánh Thần" (Rm 14:17). Đấng sẽ mạc khải tất cả sự thật (xc Ga 16:13) và"sự thật sẽ giải thoát anh em" (Ga 8:32).
 
 Bởi đó tự do là một hồng ân. Nếu hiểu định mệnh là chương trình Thiên Chuá quan phòng mọi việc trong vũ trụ, thì tự do cũng không thể nằm ngoài định mệnh đó. Trong chương trình đó, Thiên Chúa đã muốn bản chất con người là tự do. Không một giá trị nhân bản đích thực nào có thể được tạo lập trong một môi trường mất tự do. Nhưng tự do chỉ có thể đem lại hạnh phúc thực sự khi được xây dựng trên nền tảng chân lý. Đó là định luật thiên nhiên. Chống lại định luật thiên nhiên là đi ngược với thánh ý Thiên Chúa. Hi vọng những người chủ trương tôn sùng tự do lương tâm tuyệt đối khám phá được nét hòa hợp tuyệt vời giữa tự do và chân lý để bảo đảm cho hạnh phúc hiện tại và cuối cùng của nhân loại.

Đã đọc: 1572