Giuse Ðỗ Quang HIỂN, sinh năm 1775 tại Quần Anh, Nam Ðịnh, Linh Mục, Dòng Ða Minh, xử trảm ngày 09-5-1840 tại Nam Ðịnh dưới đời vua Minh Mạng, phong Chân Phúc ngày 27-5-1900 do Ðức Lêô XIII, kính ngày 09-5.

Thánh Hiển sinh vào khoảng năm 1775 tại làng Quần Anh, tỉnh Nam Ðịnh. Ngay từ hồi còn bé ngài đã dâng mình cho Chúa, sau theo giúp Ðức Giám Mục Y. Sau khi chịu chức linh mục, ngài được khấn dòng Ða Minh ngày 13-10-1812. Ngài đã coi giúp rất nhiều xứ đạo, về sau ngài về coi giúp xứ Cao Mộc. Ở đâu ngài cũng làm hài lòng các Bề Trên và làm gương sáng cho giáo dân. Giáo dân ai cũng làm chứng là ngài rất trung thành với kinh nguyện, dâng lễ sốt sắng, và hăng say rao giảng Lời Chúa cho giáo hữu cũng như cho những người ngoại đạo.

Khi vua Minh Mệnh bắt đầu cấm đạo, ngài đã phải ẩn trốn nhiều nơi để có thể tiếp tục coi sóc bổn đạo. Ngài bị lùng bắt như một tên trộm cướp hay như một thú dữ. Ngài ẩn trốn không phải vì hèn nhát không dám chết cho Chúa Kitô, nhưng vì phần rỗi các bổn đạo nên ngài không xuất đầu lộ diện khi không cần thiết. Ngài còn coi đó như một nhiệm vụ. Có lần ngài nói: "Tôi phải chạy và ẩn trốn, nhưng nếu Thiên Chúa lại định cho tôi bị bắt và chết vì đạo thì lại càng hay hơn".

Ðến khi cấm đạo gắt gao quá ngài về giúp Ðức Cha Minh (đức Cha Henares) cho tới lúc Ðức Cha rời ra Xương Ðiền thì ngài về họ Ðất Vượt, làng Quần Anh, ẩn trốn tại nhà bà Thìn, em ruột ngài, khoảng một tháng. Sau đó ngài sang họ Hưng Nghĩa ẩn trốn tại nhà ông Trùm Hào một tháng nữa. Và sau cùng, ngài về làm hang kín đáo ở bếp nhà ông Mai Văn Mới tại làng Trung Thành, xã Kiên Trung, để ẩn trốn một thời gian lâu dài.

Ngài ở đó được khoảng chín tháng thì một hôm có một người ở kế cận làng Trung Thành tên là ông Ðội Nhật bị bệnh nặng gần chết. Ông ta bỏ xưng tội đã lâu nên ước ao được gặp linh mục để xưng tội và chịu các phép bí tích. Ðêm ngày mùng 7-11-1839, ngài sang giải tội và xức dầu cho ông. Không ngờ có một tên ăn trộm ngó thấy ngài đi kẻ liệt thì theo dõi xem ngài ẩn chỗ nào rồi tức tốc đi báo cho quan Trịnh Quang Khanh, tổng đốc tỉnh Nam Ðịnh lúc bấy giờ. Trịnh Quang Khanh liền sai quân đi vây làng Trung Thành. Có người báo cho ngài biết nhưng ngài cứ sửa soạn dâng Thánh Lễ và chịu Mình Máu Thánh Chúa rồi cất Mình Thánh và đi nghỉ như thường lệ. Nhưng chỉ một lát sau, tiếng chân chạy, tiếng loa kêu gọi vang lên giữa đêm tối: "Quan ra lệnh tất cả các đàn ông mười tám tuổi trở lên phải đến tụ họp tại đình làng, nếu không tuân lệnh thì phải chết".

Tảng sáng chúng bắt đầu lục soát tất cả mọi nhà và như mọi lần chúng còn cướp bóc của cải của dân chúng nữa. Chỗ ngài trú ẩn rất kín đáo và khéo léo khó có ai biết được nên ngài và chủ nhà tin chắc rằng chúng sẽ không khám phá ra được. Nhưng quân lính tìm ra chỗ trú ẩn của ngài thật dễ dàng, vì tên trộm đã theo dõi và biết chỗ ngài trú ẩn. Quân lính liền bắt ngài, tịch thu đồ lễ, và bắt luôn cả chủ nhà ngày 20-12-1839.

Giữa tiếng reo hò vui mừng của quân lính, ngài bị điệu đến trước mặt quan Trịnh Quang Khanh. Quan hỏi ngài chỗ ở của Trùm Vọng, tức là Ðức Cha Liêm và cũng là Ðức Cha Hermosilla, nhưng ngài thưa không biết. Quan liền bắt ngài bước qua cây Thánh Giá, nhưng ngài chỉ trả lời: "Thưa quan lớn, tôi chỉ thờ lạy một Ðấng Thiên Chúa, chẳng lẽ nào tôi lại dám bước qua Người!"

Quan giận dữ thề nguyền, quyết làm cho ngài phải đổi ý cho bằng được mới thôi, nên ra lệnh nọc ngài xuống sân, trói ngài vào ba cây cọc sắt rồi đánh ngài 40 roi dữ tợn đến nỗi da thịt cùng máu me bắn ra tung tóe. Nhưng ngài chịu đựng không kêu la một tiếng nào mà chỉ thầm thĩ kêu tên cực trọng Chúa Giêsu. Càng giận dữ hơn, quan ra lệnh đóng gông nặng vào cổ ngài rồi giam trong đình, hai ngày sau điệu về tỉnh Nam Ðịnh giam chung với những tội nhân.

Dù ở nhà giam phải đeo gông cùm nặng nề và phải khổ cực thế nào nữa ngài cũng vẫn luôn luôn lo lắng giúp đỡ những người tù với ngài. Ngài giúp những người đã chối Chúa ăn năn hối lỗi, dậy dỗ những người ngoại giáo trở lại và rửa tội cho họ. Ngài còn vẽ các ảnh Thánh Giá để phân phát cho các bổn đạo đến thăm ngài, và khuyên nhủ họ luôn luôn tôn kính hình ảnh Ðấng Cứu Chuộc nhân loại. Nhờ ảnh Thánh Giá của ngài mà có nhiều người đã được ơn ăn năn trở lại, và cũng có nhiều người sinh thì được chịu các phép bí tích. Các bổn đạo lại càng đến đông hơn để xin ngài ảnh Thánh Giá. Cũng may có người bổn đạo bị tù với ngài có khiếu tạc gỗ đã tạc ảnh Thánh Giá vào khuôn gỗ như ngài đã vẽ để in ra nhiều ảnh vào giấy, vải, khăn tay hoặc bất cứ cái gì có thể in được do các bổn đạo mang tới. Theo lời Cha Recoder thì mấy ảnh này hiện nay vẫn còn được lưu giữ tại nhà dòng ở Manila. Ðức Giám Mục Marti cũng nói rằng: "Giáo dân dùng ảnh của ngài để khuyên nhủ bệnh nhân biết trông cậy vững vàng vào ơn Chúa thì sẽ được gặp linh mục để xưng tội và chịu các phép bí tích. Có hai trường hợp đã được ghi lại là nhờ ảnh Thánh Giá của ngài mà hai người bệnh nặng đã được ơn gặp linh mục và chịu các phép bí tích".

Sau nhiều ngày bị giam, ngài bị điệu ra trước mặt quan tổng đốc. Ông tìm đủ mọi cách bắt ngài khai chỗ ở của Ðức Cha Hermosilla và dẫm bước lên cây Thánh Giá. Nhưng vị anh hùng tử đạo đã thẳng thắn trả lời: "Tôi không biết Ðức Thầy ở đâu, còn việc quá khóa thì tôi là một vị linh mục, luôn luôn khuyên bảo giáo dân đừng bao giờ quá khóa vì tội này rất nặng phạm đến Thiên Chúa, lẽ nào tôi lại làm chuyện đó được. Tôi sẵn sàng chịu chết để đền đáp ơn Chúa đã chịu chết vì tôi".

Những ngọn roi dữ tợn lại quất như mưa bão trên mình ngài không chừa một chỗ nào cho tới lúc toàn thân ngài bị thương, quan mới cho ngừng lại và hỏi ngài một lần nữa xem ngài có chịu bỏ đạo không. Nhưng ngài vắn tắt trả lời: "Tôi thà chết chứ chẳng thà làm chuyện ấy".

Thế rồi quan lại bắt giam ngài như trước. Hai ba lần khác ngài cũng bị điệu ra trước mặt quan tổng đốc. Quan vừa lấy lời ngon ngọt, hứa hẹn, vừa lấy lời đe dọa, lừa lọc, cùng đánh đòn tra tấn những cực hình hung ác nhất để bắt ngài bỏ đạo, nhưng đều vô ích, vị anh hùng tử đạo chiến thắng oai hùng. Quan lại càng giận dữ truyền lệnh đánh đập ngài hung dữ hơn, nhưng ngài trả lời: "Tôi đã già rồi nên chẳng sợ chết. Tôi còn ước ao được chết vì Thiên Chúa đã chịu chết cho tôi. Tôi nhất định không bỏ đạo".

Quan liền thử cách tra tấn khác. Lúc bấy giờ đang mùa Ðông lạnh lẽo nhất trong năm. Ở Nam Ðịnh nhiệt độ có lúc xuống tới gần 0 độ. Quan truyền lấy nước lạnh đổ từ từ vào mình trần đầy máu của ngài, ngài vui lòng chịu đựng một thời gian khá lâu cho tới lúc ngài biết mình sắp sửa chết thì mong muốn được chết vì đạo nơi công chúng để tăng thêm đức tin cho giáo dân nên ngài nói với quân lính: "Ðây là dịp cho các anh lãnh thưởng. Các anh hãy mau đem tôi về nhà giam, nếu không tôi sẽ chết".

Ngài lại bị giam vào tù bốn tháng nữa. Lúc đó, các quan biết là không thể nào lay chuyển đức tin mãnh liệt của ngài được nên bắt đầu viết tờ án tâu trình lên vua xét xử: "Dù biết rằng vua đã cấm đạo Gia Tô, tên Hiển không những đã theo đạo mà còn khuyến dụ người khác theo đạo nữa. Vì vậy tên này là một tội nhân đã phạm trọng tội nhất định không chịu quá khóa, và tên này phải chết".

Vua đã phê chuẩn án tử ngày 29-4-1840. Chiếu chỉ của vua truyền xử tử ngài tới Nam Ðịnh ngày 9-5.

Ðức Cha Hermosilla Liêm có kể lại là ba ngày trước khi chết vì đạo, vị anh hùng của chúng ta đã bị điệu ra trước quan tòa và chúng cho ngài chọn lựa khóa quá hay là bị chém đầu, ngài đã anh dũng trả lời: "Tôi nhất quyết không khóa quá. Tôi vui lòng chịu chết, và tôi muốn giữ đạo Gia-Tô cho đến chết".

Các quan truyền nọc ngài vào hai cái cọc và truyền đánh ngài cho đến khi ngài phải bỏ đạo. Quân lính tuân lệnh đánh ngài thật dữ tợn đến nỗi da thịt ngài bắn ra tung toé và máu ngài chảy ra ròng ròng. Lính thì hăng máu đánh đập ngài đến 26 roi, còn các quan thì tranh nhau dụ dỗ ngài bỏ đạo. Nhưng ý định của ngài không hề lay chuyển. Sau khi chửi rủa và xỉ vả ngài, chúng lại giam ngài vào tù. Dù chiếu chỉ của vua đã tới, chúng vẫn cố thuyết phục hòng lay chuyển ý định sắt đá của ngài. Lần này chúng dùng mưu khác là đem ngài và cả Thầy già Toán ra trước mặt một lần nữa hứa sẽ tha chết cho cả hai nếu chịu khóa quá. Cả hai đều phẫn nộ từ chối. Chúng liền đặt trước mặt mỗi người một cây Thánh Giá và dẫn hai con voi ra đứng sau lưng mỗi người một con để dọa hai người phải sợ voi dẫm sau lưng mà chạy qua cây Thánh Giá để trốn thoát. Nhưng kế này cũng chẳng ăn thua gì vì cả hai vị anh hùng chẳng hề nhúc nhích một bước dù biết rằng hai con voi khổng lồ đang từ từ tiến tới phía sau. Các quan truyền cản voi lại, ngài liền quay về phía các quan và nói: "Thưa các quan, tôi đã từng nói nhiều lần là tôi sẵn lòng chịu chết chứ chẳng bỏ đạo. Ðã đến giờ tôi được chết. Thật là đúng với lòng ước của tôi từ lâu. Tôi chỉ muốn chết vì Chúa tôi để tỏ ra lòng kính mến Chúa tôị Xin các quan cứ thi hành chiếu chỉ của Vua mà đừng phí thì giờ thuyết phục chúng tôi nữa làm chi thật vô ích".

Nghe thấy thế các quan giận điên lên truyền đem ngài đi xử tử ngay tức khắc, còn Thầy già Toán thì bị đem về ngục và cấm không cho thầy già ăn uống để thầy chết đói.

Dù phần xác của ngài đã yếu đuối và đau đớn lắm, vị anh hùng vẫn vui tươi bước đến đoạn đầu đài để hoàn tất của lễ hiến dâng của ngài. Giáo dân chứng kiến thấy ngài vừa đi vừa chăm chú đọc kinh tạ ơn Thiên Chúa đã ban ơn được chết vì đạo, và cầu xin Thiên Chúa thêm sức mạnh cho được chịu đựng tới giờ phút cuối cùng đã gần kề hầu được lãnh cành vạn tuế và triều thiên chiến thắng.

Khi đến chỗ xử tử, ngài liền quì gối xuống cầu nguyện tha thiết hơn. Mặt ngài tỏa sáng với một nét tươi vui thật siêu thoát. Ðám đông ngắm nhìn ngài đầy cảm phục. Ðám cận vệ ngồi cao vót trên lưng voi giữa đám quân lính đã phải thốt lên: "Thật lạ lùng, với tất cả quyền lực dũng mãnh của chúng ta, cộng thêm kho tàng học thức của Khổng Tử, chúng ta cũng vẫn bị chinh phục bởi vị linh mục của Ðức Kitô này. Một tôn giáo có thể tạo nên những vị anh hùng như thế tất sẽ khải hoàn".

Cuộc tử đạo vinh hiển của linh mục Hiển đã diễn ra ngày mùng 9-5-1840. Lúc đó ngài khoảng 65 tuổi. Giáo dân lấy khăn thấm máu ngài, lượm còng và tất cả những đồ vật dụng của ngài, còn xác ngài được chôn ngay gần chỗ đó. Tám tháng sau, Phêrô Dần, một người giáo dân còn trẻ, mang xác ngài về táng ở trong đất nhà tràng Lục Thủy. Sau này Ðức Giáo Hoàng Leo XIII đã phong Á Thánh cho ngài.

Đã đọc: 680