Phêrô Nguyễn Khắc TỰ, sinh năm 1811 tại Ninh Bình, Thầy Giảng, xử giảo ngày 10-7-1840 tại Ðồng Hới dưới đời vua Minh Mạng, phong Chân Phúc ngày 27-5-1900 do Ðức Lêô XIII, kính ngày 10-7.

Trong các thầy giảng, Thầy Phêrô Tự là người đã nêu một tấm gương hào hùng và trung thành với truyền thống thảo hiếu của người Á Ðông nhất. Khi hay tin Cố Cao (Cha Borie) bị bắt, thầy không sợ hãi quan quân, dám đến bên thầy mình và ôm gông khóc lóc. Chính vì thế thầy cũng bị bắt. Cha Cao phần nào sợ thầy yếu lòng chối đạo nên tìm cách chuộc cho thầy được tự do, nhưng thầy khảng khái thưa: "Lạy cha, con trông ơn Chúa giúp con chịu khó cho nên".

Thấy vậy Cha Cao liền xé khăn đống đang đội trên đầu làm hai, giao cho thầy một nửa và nói: "Con hãy giữ miếng khăn này làm chứng lời con nói".

Từ đó hai cha con phải giam chung với nhau. Thực ra tuổi tác của hai người suýt soát nhau. Cha Cao ngoài 30, thầy Tự khoảng 28 hoặc 29 tuổi. Có thể nói đây là một cuộc kết nghĩa đồng sanh đồng tử. Nếu Cha Cao được vinh dự đức cha tín nhiệm chỉ định làm giám mục thì thầy Tự cũng được quan kính phục coi thầy như đạo trưởng. Vì có lần sau khi đã tra khảo và đánh thầy 110 roi quan đã phải thốt lên: "Cậu thiếu niên này quyết tâm trở thành đạo trưởng và quả thực cậu xứng đáng như vậy. Hẳn phải được ơn Chúa phù trợ ban sức mạnh và mẫu gương của thầy mình khích leä".

Theo lời khai của y sĩ Gioan Baotixita Nguyễn Hữu Trí, Thầy Tự sinh quán tại tỉnh Ninh Bình, Bắc Việt, theo giúp Cha Borie ở Bình Chính. Thầy rất nghiêm trang khắc khổ, đạo đức và chuyên cần, can đảm và bền tâm. Nhưng theo tờ trình các vụ hành quyết của chánh án tỉnh Quảng Bình thì thầy sinh năm Kỷ Tý, 32 tuổi, cư ngụ làng Bình Hải, huyện An Mô, tỉnh Ninh Bình.

Thầy Tự bị bắt tại Mĩ Hòa rồi cùng bị giải về Ðồng Thới với Cha Cao. Tại phủ đường, quan đánh đập Cha Cao để điều tra các cha khác và những giáo dân chứa chấp các ngài. Nhưng cha nhất định không chịu khai báo gì, nên quan càng tức giận đánh đập Thầy Tự thật dữ, với hy vọng thầy sẽ sợ mà khai ra. Thầy bị tra tấn 4 lần. Lần thứ nhất 30 roi, cách ba hôm sau thêm 30 roi nữa nên thân thể của thầy bị nát như tương, 11 ngày sau mới tạm lành thì thầy lại bị 30 roi khác làm tan nát thịt ra lần nữa. Ít ngày sau thầy bị đánh lần cuối cùng, nhưng thầy vẫn một mực trung thành không tiết lộ tên một ai. Trong những ngày bị giam tù riêng tại khám đường, thầy luôn luôn dành thời giờ cầu nguyện. Ngày cũng như đêm thầy phải đeo gông cổ và xiềng xích chân, thỉnh thoảng quan và lính vào mắng nhiếc thầy. Sau đó thầy bị kết án cùng một lúc với Cha Cao, Cha Khoa, Cha Ðiểm và ông Năm, nhưng vua Minh Mệnh truyền giam lại hai người giáo dân để dụ dỗ thêm cho đến khi bỏ đạo.

Ngày Cha Cao bị dẫn đi trảm quyết, cha đã không quên người bạn kết nghĩa, trao phó cho ông Năm với những lời âu yếm này: "Cha tưởng là chúng ta cùng được chịu chết với nhau nhưng sự việc lại xảy ra thể khác. Cha công khai nhìn nhận Thầy Tự là con, vậy tất cả lòng ưu ái của ông dành cho tôi thì tôi xin ông chuyển sang cho người con yêu quí của tôi".

Sau khi ba cha bị xử trảm rồi, ông trùm Năm được phép lên ở cùng một chỗ với Thầy Tự để sáng tối đọc kinh chung với nhau và an ủi nhau. Cai đội Ðoài cũng để cho con cái ông trùm Năm tự do vào tù săn sóc hai người. Trong thời gian gần hai năm bị giam giữ, Thầy Tự được Cha Ngôn giải tội và cho rước lễ 4 lần. Trong bản án của Thầy Tự có một điểm đặc biệt các quan đã ghi: "Tên Tự, học trò ông Cao, đã không chịu đạp ảnh vì người ta đã cho nó ăn thuốc làm tăng sức mạnh và kiên trì trong lầm lạc. Vì lý do này mà nó không có hy vọng sửa sai". Thuốc làm tăng sinh lực ở đây các quan có ý nói đến Mình Thánh Chúa Kitô mà các tù nhân Công Giáo được linh mục ban cho.

Diễn tiến bản án của Thầy Tự được trình bầy trong truyện tử đạo của Thánh Năm Quỳnh ở trên.

Trước hết bản án xử giảo của thầy được vua Minh Mệnh đổi thành giảo giam hậu. Sau quan lại xử lại như sau: "Tên Nguyễn Khắc Tự, học trò Cố Cao, không chịu đạp ảnh, thuộc vào hạng cố chấp và bất trị, vậy tôi kết án đánh 100 roi và lưu đầy 3.000 dặm tức là đầy đi Phú Yên, và phải ghi vào má trái hai chữ 'Tả Ðạo’ và má bên phải hai chữ 'Phú Yên'".

Vua Minh Mệnh còn truyền lệnh cho các quan thúc ép chối đạo hai ba lần nữa, nhưng cả hai vị anh hùng, một già một trẻ đã được công nhận là thầy giảng mặc dù ông Năm có gia đình, trung thành xưng đạo thánh cho đến cùng.

Năm Minh Mệnh thứ 21 các quan ra bản án cuối cùng như sau: "Nguyễn Hữu Năm và Nguyễn Khắc Tự theo tà đạo, tội đáng chết. Nhưng vì chúng thuộc hạng người thứ dân ngu dốt nên Hoàng Thượng lấy lòng nhân từ không muốn khắc nghiệt đã không ngừng ra lệnh cho các quan khuyên nhủ chúng sửa đổi để được ơn khoan hồng. Thế nhưng hai tên tội phạm vẫn ngụp lặn trong u mê mù quáng và cố chấp không chịu đạp ảnh. Vì vậy chúng tự chuốc lấy án chết. Vậy hai tên Nguyễn Hữu Năm và Nguyễn Khắc Tự phải xử giảo tốc hành để cái chết của chúng răn bảo những kẻ còn cố chấp không biết cải quá".

Ngày 20 tháng 6 năm Minh Mệnh thứ 21, bản án của hai vị được vua châu phê và gửi về tới tỉnh. Người con trai của ông trùm Năm liền vào trong tù báo tin cho hai vị tử đạo. Hôm ấy là ngày thứ Sáu, ông và Thầy Tự đang dùng sáng. Sau khi trối trăn, hai vị đóng cửa nhà tù không tiếp ai để dọn mình. Khoảng trưa hôm thứ Bẩy, quan giám sát việc hành quyết đến nhà giam đưa hai vị anh hùng đức tin ra pháp trường. Ông Năm đi trước, Thầy Tự đi sau, nét mặt vui mừng hớn hở vì giờ hạnh phúc đã tới. Thầy Tự nói: "Hồng ơn tôi được như thế này là do bởi một mình Thiên Chúa".

Ông Năm nói tiếp: "Vậy chúng ta phải cám ơn Chúa cho đúng, thưa các anh chị em".

Pháp trường cũng là nơi đã xử Cha Borie và hai Cha Khoa và Ðiểm. Thầy Tự liền hỏi cho biết đúng chỗ Cố Cao chịu xử để cũng được theo chân thầy mình. Sau khi lý hình chỉ chỗ đó, Thầy Tự quỳ gối cầu nguyện, còn ông Năm quỳ vào chỗ hai cha Việt đã chịu xử. Quan ra lệnh tháo gông cho các ngài. Con cái ông Năm được quan cho vào từ giã cha già. Khoảng ba giờ chiều, hai vị anh hùng đức tin thở hơi cuối cùng về với Chúa. Sau đó quan cho phép giáo dân táng xác các ngài tùy ý. Giáo dân đưa xác của cả hai đấng táng ở Nghệ An.

Đã đọc: 725