Tôma Trần Văn THIỆN, sinh năm 1820 tại Trung Quán, Quảng Bình, Chủng Sinh, xử giảo ngày 21-9-1838 tại Nhan Biều dưới đời vua Minh Mạng, phong Chân Phúc ngày 27-5-1900 do Ðức Lêô XIII, kính ngày 21-9.

Trong khi các thừa sai và linh mục phải chạy trốn thì chú Thiện lại tìm đến nơi đang lùng bắt. Chú nhất mực tìm cha bề trên chủng viện, vì có lệnh tìm chú vào trường ở Di Loan. Chú Thiện đã bị bắt cùng với một chú khác tên là Cơ và nữ tu Phụng cùng với các ông trùm tại Di Loan như ông Thuận, ông Lưu và bốn ông trùm khác thuộc họ An Ninh. Hôm đó là ngày 13-4-1838 âm lịch, sau lễ Hiện Xuống.

Chú Tôma Trần Văn Thiện sinh năm 1820 trong gia đình đạo hạnh tại Trung Quán tỉnh Quảng Bình. Cha tên là Hieronimo Miên, mẹ là Anna Kim, chị tên là Tương, em trai tên Tiến và em gái tên Ken. Theo lời tường thuật của bà Kim, hồi bốn tuổi bé Tôma Thiện đã hay theo cha đi lễ. Tới mười tuổi chú bắt đầu học chữ nho. Cũng năm này cha của Tôma qua đời. Bà dì tên là Nghị, bề trên tu viện Trung Quán, giới thiệu cho chú đi ở với Cha Chỉnh ở Kẻ Sen học Latinh để sửa soạn vào chủng viện. Sau khi Cha Chỉnh chết, chú Thiện về thăm nhà trước khi đi vào chủng viện ở Di Loan. Năm chú được 18 tuổi, ông trùm Năm (tử đạo), họ Mỹ Hương, nhờ chị Sao dẫn chú vào Di Loan. Tới Ðất Ðỏ gặp lúc bắt đạo dữ tợn nên hai người xuống miền quê, gần đến làng Trà Lịn thì gặp bà Phước Mađalêna Yến cho biết cha bề trên đi trốn và các chú đã về nhà cả. Chú Thiện nhất quyết đến Di Loan. Tại đây chú gặp Cha Tự (Chiêu) đang lo chạy trốn và được cha gửi tại nhà giáo dân. Hai ngày sau, quan quân gồm 300 người đến vây làng Di Loan để bắt Cố Kim (Candalh) nhưng cố đã trốn lên rừng. Lính gặp chú Tôma thì nghi là học trò nên bắt ngay cùng với khoảng 20 người ở Di Loan và An Ninh giải về huyện Minh Linh. Ngày hôm sau quan huyện giải về Quảng Trị.

Khi mới bị bắt và đeo gông, chú Thiện không quen ai nên phải bán một chiếc áo sơ mi để trả tiền lệ phí. Trên tỉnh, chú Thiện bị tra khảo nhiều lần. Lần thứ nhất quan hỏi tên tuổi và quê quán, lý do đến Di Loan. Chú Thiện trả lời vắn tắt:

- "Tôi người làng Trung Quán, tỉnh Quảng Bình đến đây để tìm thầy dậy học".
- "Ngươi có phải là Công Giáo không?"
- "Phải, tôi là người Công Giáo, cha mẹ tôi cũng Công Giáo".
- "Hãy bỏ đạo đi, ta sẽ tha cho".
- "Ðạo dậy tôi thờ kính Thiên Chúa dựng nên trời đất là đạo thật, tôi không thể bỏ được".
- "Có lệnh của vua cấm, nếu không bỏ ngươi sẽ bị chém đầu".
- "Tôi sẵn sàng chịu chém đầu chứ không chịu bỏ đạo".

Quan đổi chiến thuật, lấy lời ngon ngọt dụ dỗ:

- "Nếu cậu bỏ đạo thì ta gả con gái cho và giúp cho làm quan".
- "Tôi chỉ ước mong làm quan, có địa vị trên trời, chứ làm quan dưới đất thì tôi không thèm."

Quan tức giận vì thua một cậu thiếu niên, nên sai lính đánh 40 roi. Chú Thiện can đảm chịu đòn không kêu ca và khi thấy máu chảy ra còn nói lại: "Các ông xem máu tôi đã chảy ra".

Quan bắt giam chú Thiện trong tù tại trại lính và bắt phải ngủ đất, đeo gông cổ và cùm chân.

Trong thời gian này chú Thiện còn phải chiến đấu với những lời dụ dỗ của những người đã chối đạo mà còn bị quan bắt giam với sứ mệnh phải cám dỗ những người khác. Họ giả vờ thương xót chú Thiện không có ai săn sóc, chia cơm cho chú và dụ dỗ hãy bỏ đạo như họ cho khỏi cực hình. Chú nhất mực không theo lời họ khuyên. Họ đổi thành giận ghét, để cho chú phải đói và mắng nhiếc chú, đổ tội tại chú mà họ không được tha về.

Ít ngày sau, quan đầu tỉnh Bùi Ngọc Quí lại cho mang chú Thiện ra công đường tra hỏi và ép chú chối đạo. Chú thưa lại: "Quan muốn làm chi thì làm. Phần tôi, tôi hằng nhớ lời thánh Phaolô là chịu mọi sự khó cho danh Chúa được cả sáng."

Họ còn hỏi chú về cố Candahl và Jaccard. Chú chỉ thưa rằng có nghe cha mẹ nói đến rằng cố Jaccard bị tù đầy ở Cam Lộ. Lần này chú cũng bị đánh đòn 40 roi và sau đó truyền giam vào khám đường chung với Thừa Sai Jaccard. Lần này chú được ơn an ủi vì gặp linh mục để xưng tội và nghe lời khích lệ. Chú cũng bị tra khảo chung với Cha Jaccard ba lần nữa. Quan hỏi chú:

- "Tổ tiên mày ở xứ này, sao lại theo đạo ngoại lai".

- "Cha ông tôi đều theo đạo Công Giáo. Tôi được vinh dự nối gót các ngài. Tôi nhất định không bỏ".

- "Ngươi còn trẻ, khôi ngô tuấn tú, hãy đạp ảnh theo lệnh vua để được tha, rồi sau đó muốn giữ đạo thế nào thì giữ".

- "Không, không bao giờ tôi làm như thế".

Lần này quan cho phép lính đánh không thương tiếc. Chú Thiện không kêu ca chỉ than thở: "Lạy Chúa, xin ban sức mạnh cho con được chịu sự khó cho nên".

Quan ra lệnh bắt hai cha con phải ngồi phơi nắng và cấm không cho ai mang thức ăn thức uống giữa trưa mùa hè. Cha Jaccard nói với chú: "Chúng ta hãy vui lòng chịu sự khó cho đến cùng".

Phơi nắng xong quan lại lấy kìm nóng để tra tấn, thịt da cháy kêu xèo xèo và tỏa mùi khét. Quan lại tra tấn bằng kìm sống cho phải đau hơn. Quan làm như vậy vì có lệnh của Vua Minh Mệnh là phải làm sao ép được thừa sai và chú Thiện chối đạo. Quan lại tra hỏi chú Thiện:

- "Sao, có bỏ đạo không?"

- "Không!"

- "Phan Văn Kinh là đạo trưởng tây không bỏ đã đành, còn ngươi hãy đạp ảnh đi sẽ được về nhà, bằng không thì phải khép án như chúng ta đã khép án đạo trưởng tây".

- "Xin quan hãy làm như quan muốn, tôi không bỏ đạo".

Vị quan đầu tỉnh cũ đã không ép được hai cha con bỏ đạo thì phải đổi đi. Quan mới chỉ hỏi han và đánh qua loa rồi làm án cho chú Thiện như sau: "Trần Văn Thiện, người An Nam, làm đạo trưởng bậc nhì, theo đạo Gia Tô, bị đánh đập mà vẫn cố chấp không từ bỏ, phải xử chém như thầy nó". Vua Minh Mệnh đã sửa lại là xử giảo để cho thân thể được toàn vẹn. Từ khi quan làm án thì chú Thiện không phải tra tấn nữa. Trong tù chú nóng lòng hỏi Cha Jaccard: "Thưa cha họ còn để chúng ta sống lâu sao? Tại sao ngăn cản chúng ta được thấy Chúa sớm hơn và được đoàn tụ với Ngài?"

Chú Thiện biết ngày tử đạo sắp gần thì lo thu xếp mọi việc, xưng tội, viết thơ từ giã họ hàng. Tối hôm trước ngày bị xử, chú còn bị một phen cám dỗ dữ tợn nữa. Ông phó cơ Ðoan suốt đêm đã vào nhà tù năn nỉ chú Thiện: "Ông thương con, hãy chối đạo đi đã, rồi về nhà ăn năn sau".

Ông vừa nói vừa vuốt tóc và mặt chú, nhưng chú Thiện nói lại: "Xin ông đi nghỉ, để mặc con. Ông không thương con mới nói những lời ấy".

Ông Ðoan đi nghỉ một lúc, lại trở lại vuốt ve khuyên chú bỏ đạo, nhưng chú Thiện đã không nghe.

Sáng ngày 21-9-1838 cũng là ngày lễ Thánh Batôlômeo tông đồ, các quan và lính chừng 50 người đến nhà tù điệu hai tử tội ra pháp trường. Lính chia thành hai hàng, có hai tên cầm hai tấm thẻ, hai tên khác cầm hai khoanh giây đi trước, sau đó là cố Jaccard rồi đến chú Thiện. Tới một quán trọ, quan cho dọn mâm cỗ mời hai người. Chú Thiện hỏi: "Cha có ăn không?" - "Cha không ăn".

Chú Thiện theo gương cha: "Con cũng không ăn uống gì, con chờ bữa tiệc trên trời".

Quan quân và hai tử tội lại lên đường. Tới bến đò Sông Thạch Hãn có Cha An đứng ban phép giải tội. Qua đò họ đến làng Nhan Biều là nơi xử, nhưng các chức việc làng đã xin đi xa hơn một chút. Lính đóng cọc, tháo gông, tháo xiềng, cột dây vào cổ hai vị anh hùng tử đạo. Ban đầu lý hình vì sợ, cầm giây ở đầu cách xa, nhưng quan giám sát đánh đập chúng và bắt phải cầm gần để kéo cho chính xác. Sau ba tiếng chiêng, lính kéo giây ba lần linh hồn chú Thiện trở về với Chúa, giữ trọn vẹn lòng trung thành quả cảm. Lúc ấy vào giờ thứ chín. Sau khi tội nhân đã chết, lính đạp trên ngực và lật sấp xuống đạp trên hai vai rồi chôn xác cả hai người ngay tại chỗ. Năm 1847, hài cốt chú Thiện được đem về chủng viện Paris.

Đã đọc: 810