Phanxicô Xavie Hà Trọng MẬU, sinh năm 1794 tại Kẻ Ðiều, Thầy giảng, Dòng Ba Ða Minh, xử giảo ngày 19-12-1839 tại Cổ Mê dưới đời vua Minh Mạng, phong Chân Phúc ngày 27-5-1900 do Ðức Lêô XIII, kính ngày 19-12.

Thánh Phanxicô Mậu sinh năm 1790 tại làng Kẻ Riền tỉnh Thái Bình. Không có tài liệu nào nói về gia thế của ngài cũng như đời sống của ngài khi còn thơ ấu. Thánh Phanxicô Mậu là thầy giảng, được đức cha sai làm việc tại làng Ðứa Trai cũng gọi là làng Kẻ Mốt thuộc địa phận Bắc Kỳ. Ngài là người hiền lành, nhân đức, được nhiều người mến chuộng. Ngài rất siêng năng công việc, chu toàn các việc bổn phận của thầy giảng, nên bổn đạo ai cũng kính trọng ngài. Khi nghe tin Cha Tự bị bắt tại làng Kẻ Mốt, thầy lẩn vào với dân chúng để xem sự thể ra sao. Lúc bấy giờ, tuy đã bắt được cụ Tự, nhưng quan biết rằng cụ có nhiều thầy giảng giúp cụ, nên sai quân lính lùng bắt các thầy giảng. Trong hoàn cảnh nguy cấp, bà Tuân, một giáo dân đạo đức khuyên ngài tìm cách trốn lánh. Bà đề nghị với ngài đi trú tại nhà một người ngoại giáo, vì nghĩ rằng quan sẽ không khám xét các nhà bên lương. Thầy Mậu ưng thuận, và bà Tuân đem gửi thầy tại nhà một người lương tại làng Nhất Trai. Chẳng ngờ, chủ nhà ham tiền thưởng đi tố cáo với quan đến vây bắt ngài.

Sau khi bị bắt, quan Bố Chính cho điệu ngài ra xét xử. Tại phiên tòa, quan hỏi thầy: "Mày có phải là một trong những tên theo hầu cụ Tự không?"

Thầy Mậu trả lời quan lớn với những lời khẳng khái và hãnh diện vì danh hiệu thầy giảng của mình. Lúc đó quan đưa tượng thánh giá bắt thầy phải dẵm lên mới được tha về nhà mà tiếp tục nghề làm thuốc. Lúc đó Thầy Mậu đáp lại: "Thiên Chúa là Chúa trời đất đáng cho mọi người phải tôn kính. Làm sao tôi dám giơ chân đạp lên Người?"

Cũng trong phiên tòa này, quan điệu Cha Tự ra để đối chứng với Thầy Mậu. Cha Tự không muốn cho thầy phải chết nên có ý không muốn nhận thầy là một trong những thầy giúp của mình. Vì thế, khi nghe Thầy Mậu xác nhận rằng thầy là một trong những kẻ theo cha, thì ngài quay mặt đi nơi khác có ý phủ nhận. Thầy Mậu biết ý cha, nên chạy tới quỳ trước mặt ngài: "Lạy cụ, xin thương mà nhận lấy con, để con được chết với cụ".

Cha Tự thấy thầy vững lòng như thế, thì xác nhận thầy là một trong những thầy vẫn theo giúp ngài. Quan hạ lệnh tống giam thầy vào ngục thất.

Tại nhà tù, thầy chịu biết bao sự khốn khổ, nhất là bị tra hỏi về các đấng khác hiện đang bị giam tại đó. Cùng giam với ngài còn một số các thánh tử đạo khác nữa. Khi quan đã hạ lệnh chém Thánh Tự và Thánh Cảnh, ngài được bốn Thánh Uy, Vinh, Ðệ, và Mới coi như anh cả để hướng dẫn tâm hồn. Ngoài việc giúp các bạn đồng tử đạo, ngài còn dạy dỗ nhiều người ngoại giáo bị giam trong ngục với ngài. Theo chứng từ của Cha Huấn thì Thầy Mậu dạy giáo lý cho 44 người, trong số đó có một người thông minh hay chữ tên là Hùng. Ông chỉ học kinh trong một tháng, ăn năn thống hối tội lỗi của mình. Khi quan truyền đem ông đi xử, ông xin được phép đi gặp Thầy Mậu để chịu phép rửa tội. Thầy Mậu đã rửa tội cho ông. Ông rất vui mừng vì được ơn trở lại. Ông hỏi thầy Mậu: "Bây giờ con phải làm gì nữa không?"

Thầy Mậu bảo ông cứ ăn năn tội liên mãi. Ông vâng lời và vui vẻ đi đến nơi chịu án xử.

Trong thời gian tù đày, thầy bị điệu ra trước mặt các quan. Thấy thầy còn trẻ và anh tuấn, các quan có vẻ hối tiếc hỏi thầy: "Mày có hình dáng đẹp đẽ, và hãy còn ít tuổi, mày có muốn làm quan thì tao sẽ bầu cử tâu vua cho, hay là có muốn về nhà làm thuốc, thì tao sẽ liệu cho, song mày phải bước qua tượng này đã".

Thầy Mậu thưa lại các quan: "Bẩm lạy quan lớn, tôi chẳng dám đi qua mặt Chúa tôi".

Các lính đứng bên cũng thúc giục ngài cứ việc bước qua đi rồi quan sẽ thưởng. Nhưng thầy đáp lại họ: "Ðấng Thiên Chúa đáng kính mến hết lòng hết sức, dù thế nào tôi cũng chẳng dám bước qua".

Bấy giờ quan tức giận truyền tống thầy vào ngục. Trong ngục tù, Thầy Mậu cùng bốn đấng tử đạo khác khuyên dạy các tù nhân ngoại đạo. Ban đêm các đấng này đọc kinh một bè, các tù nhân ngoại đạo đang học đạo đọc một bè, nên nhà tù trở nên như nhà thờ. Nhờ lòng đạo của các đấng này mà nhiều tù nhân đã xin theo đạo. Trong bức thư gửi cho Cha Huấn, Thầy Mậu kể: "Những kẻ được rửa tội trong ngục lên tới 14 người. Sáu người đã thuộc các kinh hàng ngày và các kinh quen đọc ngày lễ trọng, còn tám người kia thì thuộc ít, nhưng vẫn đang học đạo. Ngày 13-1-1839, vua truyền xử tử mấy tên tù, trong số đó có ba người con đã rửa tội trước và một người nữa con mới rửa tội xong. Khi bị đem đi xử, những người này cứ đọc kinh to tiếng cho đến nơi xử và phó linh hồn trong tay Chúa Giêsu".

Bị giam đã lâu, Thầy Mậu và các bạn lại bị điệu ra tòa để thẩm xét lần nữa. Lần này quan đặt một tượng Chúa vác thánh giá, một tượng chịu nạn, hai mẫu ảnh Ðức Bà, và một thánh giá không có ảnh tượng. Quan gọi Thầy Mậu và các bạn tới và nhắn nhủ: "Chúng bay đã bị giam trong ngục lâu ngày khốn khổ lắm, bấy giờ nếu chúng bay bước qua các đồ này thì tao sẽ cho chúng bay ra về".

Thầy Mậu thưa thay cho các bạn: "Thưa quan lớn, chúng tôi thờ phượng một Thiên Chúa dựng nên trời đất muôn vật cùng linh hồn và xác chúng tôi, chúng tôi chẳng dám làm sự vô phép cùng Thiên Chúa, quan lớn truyền chém đầu chúng tôi thì cứ chém, hay là làm khốn cách nọ cách kia, rồi giết thì cứ giết, chúng tôi xin vâng và sẵn lòng".

Các quan hội họp nhau, rồi kết luận dù ta có muốn tha những tên này cũng không thể tha được vì chúng chẳng muốn được tha. Sau cùng các quan lại truyền giam tất cả vào ngục như trước.

Trong nhà ngục, Thầy Mậu và các đấng khác tiếp tục ăn chay cầu nguyện để thêm lòng nhân đức và chuẩn bị ơn thiêng cho những lần tra khảo sắp tới. Thầy Mậu đề nghị anh em gia nhập Dòng Ba Ða Minh. Trong thư gửi cho Cha Huấn, thầy viết: "Con và bốn anh em cố kiêng thịt, ăn chay như lề luật dạy là trong một tuần lễ thì giữ các ngày thứ Hai, thứ Tư, thứ Sáu và thứ Bảy, song có khi giữ được một hai ngày có khi không giữ được, cho nên xin cha thương chước cho chúng con. Chúng con cũng xin khấn dòng, xin cha thương mà nhận cho, chúng con xin hứa và muốn giữ luật Dòng Ba Ða Minh".

Ngày 24-11-1839, Thầy Mậu và anh em lại bị điệu ra trước tòa lần nữa, lần này quan đặt dưới đất hai tượng chịu nạn, hai thánh giá, và hai ảnh Ðức Bà rồi truyền cho các ngài đạp lên. Thư Thầy Mậu viết cho Cha Huấn như sau: "Quan lại gọi chúng con đến trước mặt để tra hỏi. Khi đến nơi chúng con thấy ở dưới đất có hai tượng chịu nạn, hai câu rút và hai ảnh Ðức Bà, chúng con liền quỳ gối xuống mà thờ lạy các tượng ảnh ấy. Bấy giờ quan truyền các lính bắt con đem ra ngoài, rồi quan bắt anh Mới, anh Vinh, anh Úy, anh Ðệ vào, các anh ấy cũng quỳ gối trước mặt các tượng ảnh mà đọc kinh Sáng Danh. Khi đã đọc gần xong kinh ấy, quan lại truyền cho vào.

Khi con đến con lại quỳ gối mà đọc kinh, đọc đến nửa mùa quan lại truyền kéo lôi con đi, song con cứ đọc cho hết. Bấy giờ quan bảo chúng con rằng: - 'Chiếu chỉ vua truyền xử giảo chúng bay, song chúng bay có bước qua đồ thờ này thì tha, không thì phải xử ngay’.

Lúc bấy giờ ơn Ðức Chúa Trời soi sáng cho con thưa lại ngay: 'Thưa quan lớn tôi thờ lạy một Thiên Chúa, là Cha trên hết các cha, là Chúa trên hết các Chúa, là Chúa rất tôn rất sang, không có sự gì vinh hiển ví cùng Ðấng Thiên Chúa được, chúng tôi thà chết chẳng thà làm sự gì vô phép phạm đến Chúa tôi’.

Quan giận dữ nói với chúng con: - 'Những người này chẳng biết chúng ăn giống gì mà ngu dại quá, chúng nó không thương cha mẹ mình, ai sinh ra bay ở thế gian này?'

Con thưa rằng: - 'Thưa quan lớn, cha mẹ tôi sinh ra tôi, song cũng bởi quyền phép Chúa tôi thì mới có'.

Bấy giờ quan làm án tâu vua để xử chúng con cho xong, cho khỏi trông thấy chúng con nữa".

Ðến ngày 19-12 có chiếu chỉ của vua truyền xử giảo thầy và bốn đấng kia. Tuy nhiên quan vẫn chưa nản lòng, ông còn điệu cả năm đấng ra một lần nữa để khuyến dụ các đấng bỏ đạo. Lần này quan đặt các tượng ảnh chịu nạn ra, và không buộc các đấng phải bước qua, chỉ bắt đi chung quanh cũng được tha. Các đấng vẫn một lòng trung thành với Chúa nhất định không bước chung quanh tượng ảnh. Thầy Mậu lại một lần nữa đại diện anh em thưa cùng quan: "Thưa quan lớn, chúng tôi ao ước được chết vì đạo đã lâu, như con nai mệt nhọc khát nước, mà bây giờ chúng tôi được như ý, thì chúng tôi xin quan lớn cứ vâng chỉ vua mà xử giảo chúng tôi".

Ðến ngày hành hình, quân lính điệu năm vị anh hùng tử đạo đến nơi xử. Thầy Mậu vẫn đi trước anh em, còn bốn vị kia xếp hàng đôi đi theo thầy theo thứ tự: Ðệ và Úy, Mới và Vinh. Trên đường đi các đấng rất hân hoan, chào hỏi mọi người như sắp được đi lãnh một món quà: món quà tử vì đạo. Các đấng được đưa tới một nơi ngoài thành Cổ Mễ. Ở đây các ngài bị xử giảo.

Dân họ Ðồng Tiến lấy xác của Thầy Mậu về an táng ở họ mình. Ba năm sau xác ngài được cải táng về họ Kẻ Riền. Khi mở quan tài, xác ngài vẫn còn nguyên vẹn, và xông mùi hương thơm ngào ngạt.

Đã đọc: 1133