Augustinô Nguyễn Văn MỚI, sinh năm 1806 tại Phù Trang, Nam Ðịnh, Giáo dân, Dòng Ba Ða Minh, xử giảo ngày 19-12-1839 tại Cổ Mê dưới đời vua Minh Mạng, phong Chân Phúc ngày 27-5-1900 do Ðức Lêô XIII, kính ngày 19-12.

Ông Augustinô Mới sinh tại làng Bồ Trang cũng gọi là làng Kẻ Bái thuộc tỉnh Thái Bình. Ông sinh ra trong một gia đình ngoại giáo. Khi lớn lên ông đi làm ăn tại họ Ðức Trai. Ở đây ngài được ơn Chúa soi sáng, nên xin tòng giáo. Ngài rất chịu khó học kinh. Năm 31 tuổi ngài chịu phép rửa tội. Từ khi trở lại đạo, ngài sống rất đạo đức và làm gương sáng về đọc kinh và lần hạt. Ngày nào dù mệt nhọc hay làm khuya thế nào cũng không bỏ đọc kinh tối. Ông hiền lành, chăm chỉ làm ăn. Sau đó ít lâu ông kết hôn với một thiếu nữ Công Giáo ở trong làng.

Một hôm, có kẻ tố giác làng Ðức Trai có cụ đạo trú ẩn. Quan liền đem quân lính đến vây làng. Lúc đó quân lính bắt được Cha Tự, đang ẩn náu tại làng Kẻ Mốt thuộc xã Ðức Trai. Sau khi bắt được Cha Tự rồi, quan liền truyền dân làng ra để điểm mục. Quan truyền lệnh cho mọi người Công Giáo phải quá khóa, nếu không sẽ bị bắt. Lúc đó có rất nhiều người sợ quá đành bỏ đạo. Trong số những người bị bắt ra điểm mục có ông Nguyễn Mới. Quân lính hỏi ngài: "Mày có biết cụ đạo không?"

Ông Mới đáp lại có biết. Ðáp lại câu hỏi mày có đạo không, ông Mới lại trả lời là có. Quan lại hỏi thế ai cho mày học đạo? Ông Mới liền chỉ Cha Tự và nói: "Cha là người đã dạy đạo cho tôi".

Lúc đó các quan bắt ông phải bỏ đạo, nhưng ông nhất định không chịu. Quan liền truyền đóng gông bắt ngài phải mang và lệnh cho quân lính xiềng xích tay chân ngài để giải về phủ. Cùng bị áp giải một lượt với ngài là Cha Tự, Thầy Mậu, Thầy Úy, ông Ðệ và ông Vinh.

Tin các đấng bị bắt về tới kinh đô, Vua Minh Mệnh liền hạ chiếu chỉ phải làm khốn các đấng, có ý làm cho các đấng ấy sợ mà chối đạo. Các quan liền theo lệnh vua hành tội các ngài. Tuy nhiên khi thấy những hình cụ và hình phạt không làm lay chuyển được lòng dạ sắt đá của các ngài, các quan lại dùng lời ngọt ngào mà khuyên dụ. Ông Mới và các bạn phải giam từ ngày 30-6-1838 cho tới 27-7 mới có sớ tâu vua xin xử tử các ngài.

Trong sớ tâu vua, các quan muốn ghép các ngài vào tội theo phù thủy. Người đứng đầu phải trảm quyết, còn kẻ tùy tùng phải phạt 100 trượng và bị đầy khổ sai biệt xứ 3.000 dặm. Trong sớ tâu, các quan xin vua xử trảm Cha Tự và ông Hoàng Lương Cảnh (mà họ tưởng là linh mục), còn ông Mới và bốn ông khác thì các quan xin nhà vua phạt 100 trượng và đầy ra Bình Ðịnh. Thấy vấn đề không đơn giản như đạo phù thủy, vua truyền các quan không được áp dụng luật này, mà phải cố làm sao cho các ngài bỏ đạo, nếu không bỏ đạo thì Cha Tự và ông Hoàng Lương Cảnh phải trảm quyết, còn các ông này phải bị xử giảo.

Ðược lệnh vua, các quan lại bắt ông Mới và các bạn ông bỏ vào ngục để tìm dịp khuyên bảo. Lần này quan đặt mấy tượng ảnh chịu nạn, thánh giá không ảnh, tượng Ðức Bà, và bên cạnh những bức ảnh tượng này quan đặt nào roi, vồ nọc, và các đồ hình khổ, cùng nhiều lính trực chung quanh. Khi điệu ông Mới và các bạn ra, quan hy vọng các ông sẽ sợ mà quá khóa. Quan gọi từng người một, vừa khuyên vừa đe nếu không theo lệnh quan thì sẽ bị làm khốn rồi bị giết đi. Khi quan bắt ông Mới bước qua tượng chịu nạn, ông quỳ gối xuống lạy rồi hôn tượng ấy mà than rằng: "Lạy Chúa tôi, tôi chẳng dám bước qua Chúa tôi. Dù chết thế nào mặc lòng thì tôi cũng không bỏ đạo. Trái lại còn xưng đạo Chúa tôi ra hơn nữa".

Quan tức mình truyền đem ông và các bạn vào ngục như trước. Trong ngục các ông đọc kinh nguyện ngắm đêm ngày để xin ơn bền vững.

Ngày 5-9-1838, Cha Tự và ông Cảnh bị xử trảm quyết. Ông Mới và bốn ông kia buồn bã vì không còn ai dẫn đầu, sợ không biết có bền vững đến cùng không. Ðang khi các ông lo buồn và sợ hãi thì tối ngày thứ ba sau khi Cha Tự bị trảm quyết, các ông thấy Cha Tự hiện đến an ủi các ông: "Chúng con đừng buồn làm chi, chúng con sẽ được phúc tử vì đạo, vì Ðức Chúa Trời sẽ gìn giữ chúng con, song chúng con phải lập công trước đã".

Ðược tin ấy, các đấng vui mừng hết sức, và càng gia tăng ăn chay hãm mình. Các đấng khuyên bảo nhau chịu xỉ nhục xỉ vả của những tù nhân bị giam cùng với các ngài. Khi giáo dân đem đồ ăn đến cho các ngài, các ngài đem chia sẻ với những bạn trong tù.

Gần một năm sau, vua lại truyền cho các quan đem các đấng ra xử lần nữa. Nhà vua hứa hẹn sẽ tha cho những ai bỏ đạo và sẽ xử giảo những ai không tuân theo lệnh của nhà vua. Ông Mới và các bạn đều không tuân theo lệnh của vua.

Ngày 19-8-1839, ông Mới và các bạn lại bị điệu ra lần nữa. Lần này quan cũng khuyên các ông quá khóa nhưng các ông vẫn không chịu. Quan liền sai lính lôi các ông qua thánh giá. Khi bị lôi tới gần thánh giá, ông Mới vội quỳ xuống than thở cùng Chúa Giêsu: "Lạy Chúa tôi, xin Chúa chữa tôi, tôi phó cả linh hồn và xác tôi trong tay Chúa".

Thấy tội nghiệp cho ông và các bạn, nhất là vẻ hiền lành nhân đức của các ông, quan cũng muốn tha, nhưng không dám. Quan liền truyền cho quân lính: "Thôi không kéo chúng nó nữa, thấy chúng nó hiền lành ta cũng tội nghiệp. Ta thương chúng nó hết sức, mà chúng nó chẳng muốn nghe".

Thầy Phanxicô Mậu, một trong năm vị tử đạo này, đã kể lại cảnh phiên tòa xử năm vị trong thơ gửi cho Cha Huân (còn có tên là Cha Thuận): "Ngàn lạy cha, bổn phận của chúng con là con cái phải viết thư cho cha, thuật lại những gì đã xẩy ra. Chúng con bị điệu đến trước mặt quan tổng trấn. Họ đặt trên đất một tượng Chúa Giêsu vác thánh giá, hai ảnh Ðức Bà Mân Côi, một ảnh chịu nạn, và một cây thánh giá không có ảnh tượng. Khi điệu chúng con tới, quan nói với chúng con như sau: - 'Chúng bay đã ở trong tù ngục lâu rồi, và chịu khổ cũng đã nhiều. Hãy đến đây, bước trên những đồ vật này thì ta sẽ tha cho chúng bay và cho chúng bay về nhà. Các người muốn quyết định thế nào?'

Nhân danh anh em, con đã thưa cùng quan: - 'Bẩm lạy quan lớn, tôi đã quyết định thờ một Chúa tôi, là Chúa cả và trời đất, Chúa mọi sự, Chúa của linh hồn và thể xác tôi. Tôi chẳng thà chịu chết chứ không dám phạm đến Chúa tôi. Quan lớn có thể truyền lệnh chém đầu tôi, ngài có thể giết tôi như ngài muốn. Tôi xin vâng và chấp nhận quyết định của ngài’.

Quan lớn liền truyền đuổi con ra ngoài. Ðoạn quan hỏi ông Úy, ông cũng đáp lại như con. Ðến lượt chú Ðệ cũng bị hỏi, và cũng đáp lại như chúng con, chú còn ăn nói khéo léo đến nỗi quan lớn ngạc nhiên và nói: 'Tên này biết cả chữ nho’.

Ðến lượt ông Vinh và ông Mới bị hỏi, họ cũng đáp lại quan như những người trước. Quan liền truyền kéo ông Mới qua thánh giá, bằng cách dùng gậy mà đánh vào cẳng chân ông. Ông liền kêu lên: 'Lạy Chúa, con phó linh hồn con trong tay Chúa’.

Nhưng khi chúng lôi ông tới gần thánh giá quan lại ra lệnh thôi không lôi ông ấy nữa. Một tù nhân khác bị bắt đưa vào ở với chúng con đã thuật lại cho chúng con là sau đó các quan đã nói với nhau: 'Không thể tha cho chúng nó được, chúng ta muốn cứu chúng nó mà chúng nó chẳng muốn được tha’".

Trong ngục, năm ông còn muốn hy sinh nhiều hơn nữa nên các ông đã quyết định xin gia nhập Dòng Ba Ða Minh. Thầy Mậu liền đại diện anh em viết thư xin Cha Huấn nhận lời khấn của anh em: "Con xin cha nhận lời khấn của chúng con viết ra đây như lời khấn bằng miệng của chúng con đọc trước mặt cha: Vinh danh Thiên Chúa toàn năng là Cha và Con và Thánh Thần, Ðức Nữ Ðồng Trinh Maria, Thánh Ða Minh. Chúng con, Phanxicô, Ðôminicô, Tôma, Augustinô và Stêphanô, trước mặt Cha Huấn là đại diện bề trên Tổng Dòng Ba Ða Minh, tuyên hứa và sống giữ luật và hiến pháp của Dòng Ba Ða Minh cho tới chết".

Ở trong ngục, ông Mới và các bạn rửa tội được 14 người, trong số đó bốn người đã chết. Ngày 23-11, quan truyền lệnh tách rời các ông khỏi những người bên lương. Ngày 24-11, ông Mới và các bạn lại bị điệu ra tòa lần nữa, lần này ông Mới và ông Vinh quỳ xuống trước tượng ảnh mà đọc kinh, rồi sấp mình xuống hôn Thánh Giá và ảnh Ðức Bà.

Ngày 18-12, chiếu chỉ vua tới truyền xử giảo các ông. Quan lại một lần nữa khuyên các ông: "Chỉ vua ra hôm nay truyền các ngươi phải chết. Song ta biết các ngươi chẳng có tội tình gì, chỉ mê muội theo những sự dại dột. Thôi cứ bước qua thánh giá thì tao sẽ tha và sẽ tâu vua tha cho chúng bay nữa".

Các ngài vẫn một mực trung thành với Chúa. Cho dù các quan chỉ bắt ông và các bạn đi chung quanh tượng cũng đủ để được tha, thế mà ông và các bạn vẫn không chịu. Các ông lại một mực xin quan cứ chiếu chỉ vua mà xử giảo các ông.

Ngày hành quyết đến, năm ông bị điệu đi xử giảo, Thầy Mậu đi đầu, Thầy Uý và ông Ðệ đi giữa, còn ông Mới đi chung đôi với ông Vinh sau cùng. Các ông mặc áo tràng dòng ba Ða Minh tiến đến chỗ xử giảo một cách vui vẻ như bắt được món quà khiến ai nấy cũng đều ngạc nhiên. Các người có đạo cũng như kẻ ngoại đạo theo xem rất đông. Bản án của các ngài được ghi trên miếng ván và mang đi trước mặt các ngài. Án được ghi như sau: "Những tên gian ác theo tôn giáo Gia Tô, sau khi đã khuyên bảo nhiều lần, phạt hai ba lần, nhưng chúng vẫn không dẫm trên thập giá. Chúng phải bị xử giảo".

Ðến pháp trường gần làng Cổ Mễ, lý hình tháo gông, và xiềng xích, rồi chúng buộc dây vào cổ các ngài và xiết dây theo hiệu lệnh. Sau khi đã xử giảo các đấng, lính đánh xác các ngài để làm vừa lòng các quan. Chúng còn chửi rủa bằng những lời thậm tệ. Ðể chắc chắn các đấng đã chết, có tên lấy lửa đốt chân các ngài.

Liền sau đó các bổn đạo chạy xô vào, người nhặt quần áo, dây thừng, kẻ nhặt gông cùm, xiềng xích của các thánh tử đạo. Các bổn đạo cũng chạy đến lấy xác các ngài về táng trong các nhà thờ thuộc tỉnh Bắc Ninh. Xác Thánh Mới được chôn tại nhà thờ họ Phượng Mao.

Đã đọc: 1489